Łagodne dolegliwości okresu ciąży

ŁAGODNE DOLEGLIWOŚCI OKRESU CIĄŻY

Okres ciąży to wyjątkowy czas dla organizmu kobiety, który w 40 tygodni musi podjąć wyzwanie stworzenia idealnych warunków funkcjonowania i rozwoju dwojga, lub  nawet większej liczby – mamy i jej dziecka lub dzieci.

Zmiany w funkcjonowaniu organizmu kobiety w tym okresie bardzo często nazywamy fizjologicznymi – to znaczy, że ich pojawienie się, choć często nieco uciążliwe, jest typowe dla rozwoju ciąży i nierzadko świadczy o prawidłowym jej przebiegu.

O tym czy mamy do czynienia z patologiczną formą dolegliwości ciążowych zazwyczaj decyduje nasilenie zgłaszanych przez pacjentkę objawów, ich patologiczny wpływ na stan zdrowia pacjentki, kiedy pomocne mogą być oznaczane wykładniki laboratoryjne oraz badania obrazowe. Zawsze zatem o istnieniu niżej wymienionych objawów, zmianie ich nasilenia i ich wpływie na codzienne funkcjonowanie, powinno się poinformować lekarza ginekologa- położnika prowadzącego ciążę pacjentki.

-Nudności i wymioty –

zazwyczaj pojawiają się na początkowym etapie ciąży, najczęściej pomiędzy 4 a 14 tygodniem; Występują u znacznej liczby ciężarnych co nieustannie wykorzystywane bywa w kinematografii jako pierwszy objaw domniemanej ciąży. Najczęściej nudności występują rano, zaraz po przebudzeniu; W ciągu dnia często wyzwalane są konkretnymi zapachami lub smakami, na które w ciężarne pacjentki są bardziej wrażliwe. Ważny jest też aspekt psychologiczny. Nudności i wymioty dotyczą częściej pacjentek przewlekle zmęczonych, zdenerwowanych, stresujących się o losy ciąży. Ważne w takich sytuacjach jest ‘psychiczny odpoczynek – oszczędzający tryb życia i wsparcie rodziny.

Powszechnie uważa się, że za poranne złe samopoczucie odpowiedzialna jest obecność ludzkiej gonadotropiny kosmówkowej (hCG) . Jest to hormon, który fizjologicznie produkowany jest przez kosmówkę czyli pierwowzór łożyska- najintensywniej w pierwszym trymestrze ciąży. Maksymalne stężenie hCG następuje w 10–12 tygodniu i po tym okresie intensywność wymiotów powinna maleć. Niestety za zaburzenia gastryczne może też odpowiadać drugi, kluczowy ‘ciążowy’ hormon jakim jest progesteron. Spowalniając perystaltykę przewodu pokarmowego dodatkowo przyczynia się do zgagi i tzw. ‘odbijania się’, z którym pacjentki walczą aż do końca ciąży.

Na łagodzenie objawów z pewnością wpłynąć może modyfikacja diety na lekkostrawną. Częste spożywanie małych ilości pokarmów, jednocześnie, niedopuszczanie do uczucia głodu. Popijanie posiłków ciepłymi ziołowymi herbatami, również zazwyczaj przynosi ulgę. Należy pamiętać, że reakcja na takie domowe sposoby jest sprawą bardzo indywidualną.

W skrajnych przypadkach uporczywe nudności i wymioty mogą prowadzić do odwodnienia i wtórnie do zaburzeń gospodarki elektrolitowej, co może być niebezpieczne dla zdrowia przyszłej matki, i konieczna może się okazać hospitalizacja pacjentki. Włączane wtedy leki niejako ‘tłumią’ odruch wymiotny, pozwalając ustabilizować stan pacjentki a więc i jej malca nie są jednak w stanie wpłynąć na przyczynę tego uporczywego objawu.

-Obrzęki –

dolegliwość ta pojawia się częściej w drugiej połowie ciąży. Bywa bardzo uciążliwa. Organizm ciężarnej gromadzi wodę w tkankach zabezpieczając kobietę przed utratą płynów podczas porodu. Tutaj znowu winne są hormony. Ponadto powiększona macica może uciskać na naczynia żylne organizmu matki utrudniając prawidłową cyrkulację krwi. Najczęściej obrzęki obserwowane są w dystalnych częściach ciała – dłonie, stopy, podudzia. Ważne by nie przeoczyć obrzęków współistniejących z innymi, poważnymi schorzeniami ciążowymi; W każdym przypadku zwiększonego zatrzymywania wody należy kontrolować ciśnienie tętnicze, wykładniki wydolności nerek, wątroby. Niezwłocznie należy poinformować swojego lekarza prowadzącego w przypadku gwałtownego ich narastania. W przypadku wykluczenia patologii pacjentkom pozostaje czekać na rozwiązanie, bo to właśnie po urodzeniu dziecka organizm wydali nadmiar wody wraz z moczem, częściowo także z mlekiem matki i potem.

Aby łagodzić obrzęki u ciężarnych znów pomocna może okazać się dieta. Warto zmodyfikować ją o pokarmy o wysokiej zawartości białka, wyeliminować , lub bardzo ograniczyć, w diecie sól, która zwiększa zatrzymywanie wody w tkankach. Nie należy ograniczać spożywania płynów. Preferowane powinny być zmineralizowane wody (woda mineralna) nad herbaty, czy przetworzone napoje, by wzbogacić organizm pacjentki w elektrolity jak sód, potas i magnez, korzystnie wpływające m.in. na pracę serca płodu

-Bóle kręgosłupa-

Mogą występować przez całą ciążę, jednak ze względu zwiększoną, niejednokrotnie znacznie, masę ciała kobiety, zmianę środka ciężkości fizjologiczną dla ciężarnych, bóle te ulegają nasileniu w trzecim trymestrze.

Kręgosłup dostosowuje się do rosnącego brzuch poprzez wygięcie odcinka piersiowego i lędźwiowego ku przodowi, co wywołuje wzrost napięcia mięśni przykręgosłupowych, oraz ucisk na nerwy przebiegające w tej okolicy. To w dużej mierze odpowiadają za bóle kręgosłupa na które uskarżają się ciężarne. Rozluźnienie więzadeł za które odpowiadają ciążowe hormony niestety może pogarszać dolegliwości bólowe. Położenie dziecka główkowe (główką w dół), i jego przemieszczenie się w kierunku wchodu miednicy również może powodować nacisk na kości miednicy i przebiegający w tej okolicy nerw kulszowy. Może to być przyczyną bóli okolicy lędźwiowej.

Dieta mająca na celu ograniczenie przyrostu masy ciała ciężarnej przy jednoczesnym zabezpieczeniu rozwoju płodu, ćwiczenia bezpieczne dla ciężarnych pod kontrolą wykwalifikowanego personelu pozwalają łagodzić te dolegliwości.

– Zmęczenie –

w organizmie kobiety ciężarnej zachodzi bardzo wiele zmian, nie tylko hormonalnych które w znacznej mierze odpowiadają za uczucie zmęczenia i senności.

Nagle w jednym ciele pojawia się dodatkowy człowiek, czerpiący ze składników odżywczych, do tej pory zarezerwowanych tylko dla mamy, dlatego w ciąży zwiększa się  zapotrzebowanie te składniki.

Jednym z nich może być niedobór żelaza i wtórna do niego anemia. Jest to jedna z przyczyn potęgująca uczucie senności, zmęczenia, duszności i zawrotów głowy.

Niedokrwistość (anemia) niekorzystnie wpływa na pacjentkę ale także na łożysko i płód. W skrajnych przypadkach może dojść nawet do spowolnienia wzrastania dziecka, a nawet do jego wewnątrzmacicznego zgonu. Dlatego tak ważne jest regularne badanie krwi – popularna ‘morfologia’ – by jak najszybciej wdrożyć ew. leczenie.

Jest wiele czynników sprzyjających wystąpieniu anemii: zaburzenia wchłaniania żelaza z przewodu pokarmowego, krwawienia, przewlekłe stany zapalne, ciąża wielopłodowa czy niewielki okres jaki upłynął od czasu poprzedniego porodu. W uzupełnianiu niedoborów żelaza kluczowa jest odpowiednia, bogata w żelazo i kwas foliowy dieta, składająca się między innymi z mięsa, żółtek jaj, podrobów czy suszonych owoców.

Zastosowanie preparatów żelaza, witamin i minerałów należy zawsze uzgadniać ze swoim lekarzem prowadzącym. Pamiętać należy że nadmiar ‘suplementów’ również może być szkodliwy!

Podsumowując stosowanie odpowiedniej diety, wspomaganej w określonych przypadkach indywidualnie dobranymi suplementami, często może pomóc przyszłej mamie nie tylko w łagodzeniu fizjologicznych, choć mało komfortowe dolegliwości ciąży, a także może wyprzedzić potencjalne patologie ciążowe zapewniając komfort rozwoju wewnątrzmacicznego dziecka.

Prof. dr hab. n. med Mariusz Zimmer,Prezes Polskiego Towarzystwa Ginekologów i Położników. Kierownik II Katedry i Kliniki Ginekologii i Położnictwa Uniwersytetu Medycznego we Wrocławiu