Żyj aktywnie z cukrzycą

O regularnym monitorowaniu poziomu cukru, aktywnym życiu, komforcie i poczuciu bezpieczeństwa diabetyka, dzięki terapii za pomocą pompy insulinowej rozmawiamy z prof. dr hab. med. Dorotą Zozulińską-Ziółkiewicz.

Prof. dr hab. med. Dorota Zozulińska-Ziółkiewicz Wiceprezes Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego, Katedra i Klinika Chorób Wewnętrznych i Diabetologii, UM w Poznaniu

Jaką rolę w ujęciu prawidłowej kontroli cukrzycy pełni systematyczne i prawidłowe monitorowanie poziomu cukru oraz jakie są konsekwencje braku regularnych pomiarów?

Systematyczne i prawidłowe kontrolowanie stężenia glukozy we krwi jest jak GPS i nawigacja dla osoby z cukrzycą. Możliwość monitorowania glikemii zwiększa bezpieczeństwo w zarządzaniu cukrzycą. Tradycyjne prowadzenie samokontroli glikemii,  za pomocą glukometru, wymaga regularności pomiarów. Jest to szczególnie istotne, gdy pacjent leczony jest przy użyciu insuliny. Im więcej takich pomiarów u pacjenta, tym lepiej.

Konsekwencją braku samokontroli glikemii jest zwiększone ryzyko hipoglikemii, ale także większe  prawdopodobieństwo  hiperglikemii.  Wysokie stężenia glukozy we krwi prędzej czy później przyczyniają się do kalectwa związanego z powikłaniami cukrzycy. Obecność przewlekłych, zaawansowanych powikłań z kolei limituje czas życia i może powodować przedwczesny zgon.

Czym charakteryzuje się leczenie cukrzycy za pomocą pompy insulinowej? Jakie są jej zalety?

Na samym początku chciałabym obalić mit, że pompa insulinowa to urządzenie, które myśli za pacjenta i samo leczy cukrzycę, bo absolutnie tak nie jest. Pompa insulinowa jest urządzeniem, które w ręku dobrze wyedukowanego pacjenta, w  zakresie intensywnej czynnościowej insulinoterapii, pozwala dawkować insulinę w sposób zbliżony  do tego, który wymyśliła natura. Nie ulega więc wątpliwości, że pompa pozwala tak zoptymalizować i precyzyjnie dopasować podawanie  insuliny, że jej poziom będzie najbliższy temu, którego potrzebuje organizm. Zalety pompy to m.in. precyzja dawkowania insuliny, elastyczność, możliwość zmiany czasowego podawania insuliny we wlewie podstawowym, możliwość wstrzymania wlewu insuliny przy zagrożeniu hipoglikemią. Zalety są większe, jeżeli pompa jest stosowana razem z  urządzeniem do ciągłego monitorowania glikemii, które zwiększa bezpieczeństwo insulinoterapii, gdyż ma możliwość zawieszania wlewu insuliny przy zagrożeniu hipoglikemią. Są to naprawdę rzeczy rewelacyjne, które się dzieją, ale nie zwalnia to oczywiście pacjenta od myślenia.

Dla kogo wskazana jest terapia za pomocą pompy insulinowej?

Wskazania do leczenia przy użyciu osobistej pompy insulinowej są jasno sprecyzowane. Praktyczne wykorzystanie osobistej pompy insulinowej w  terapii jest limitowane względami refundacyjnymi. W  Polsce refundacja pomp gwarantowana jest do 26 r.ż. Natomiast musimy sobie zdawać sprawę, że 26 rok życia był trochę arbitralnie wyznaczony czasem kształcenia w szkole/uczelni. Nie ma wątpliwości, że to jedna z wielu niesprawiedliwości społecznych. Refundacja osobistej pompy insulinowej powyżej 26 roku życia byłaby uzasadnionym i  dobrym działaniem u tych pacjentów, którzy dzięki terapii osiągają dobre efekty glikemiczne.

Wskazania kliniczne do leczenia przy użyciu pompy insulinowej to:

– „Efekt brzasku”, czyli zjawisko polegające na zwiększeniu stężenia glukozy we krwi

w  godzinach wczesnorannych, wynikające ze wzmożonej wątrobowej produkcji glukozy.

– Częste epizody hipoglikemii, czyli spadki wartości glikemii poniżej 70 mg/dl.

– Ciężkie epizody hipoglikemii, zdarzające się częściej niż raz w roku, definiowane jako taka hipoglikemia, w której zaburzenia świadomości wymagają pomocy osób trzecich, aby z tego stanu pacjenta wyprowadzić.

– Zaburzenia odczuwania hipoglikemii.

– Leczenie metodą intensywnej czynnościowej insulinoterapii przy użyciu wstrzykiwaczy typu pen, ale mimo starań nie osiąganie przez pacjenta docelowej wartości hemoglobiny glikowanej.

– Wysoka aktywność pacjenta i  dynamika życia, czyli np. praca w trybie zmianowym, uprawianie sportu (zarówno wyczynowego, jak i amatorskiego).

– Dzieci z cukrzycą typu 1 poniżej 10 r.ż.

Mówi się, że pompa insulinowa jest głównie dla osób z cukrzycą typu 1. Czynnościowa insulinoterapia jest domeną cukrzycy typu 1, ale jeżeli pacjent z cukrzycą typu 2 spełnia kryteria, które pozwalają mu zalecić insulinoterapię przy użyciu osobistej pompy insulinowej, to można tak leczyć.

Czy stosowanie nowoczesnych systemów monitorowania glikemii, w połączeniu z pompą insulinową, może wpłynąć na lepsze kontrolowanie cukrzycy?

Nie tylko może, ale mamy dowody na to, że wpływa. Systemy ciągłego monitorowania glikemii są rewolucją w insulinoterapii i nowym spojrzeniem na zjawisko monitorowania glikemii.

Jeżeli mierzymy cukier przy użyciu glukometru to mamy wynik tu i teraz, a jeżeli korzystamy z systemu ciągłego monitorowania glikemii, to oprócz tej informacji, mamy jeszcze spojrzenie w przeszłość. Wykres tego, co się działo wcześniej w zakresie glikemii. Mamy także wejrzenie w przyszłość, bo wskazania trendu glikemii dają możliwość przewidzenia tego, co za chwilę będzie i  zareagowania zanim to nastąpi. Inaczej mówiąc, system ciągłego monitorowania glikemii pokazuje czy glikemia rośnie, maleje czy jest stabilna. Ta informacja pozwala zapobiec nadmiernemu wzrostowi poziomu cukru we krwi oraz uchronić przed hipoglikemią. Dzięki temu, można lepiej kontrolować glikemię i zwiększają się szanse na osiągnięcie zadowalających, docelowych jej wartości.

W jaki sposób pompa insulinowa może wpłynąć na komfort życia i poczucie bezpieczeństwa?

Może, ale nie musi. Niektórzy pacjenci nie chcą być leczeni przy użyciu osobistej pompy insulinowej, bo nie chcą być przyłączeni na stałe do urządzenia. Wówczas pompa nie będzie poprawiała ich komfortu życia, a wręcz odwrotnie.

Natomiast jeżeli pacjent jest przekonany do leczenia przy użyciu osobistej pompy insulinowej, rozumie metodę leczenia, korzysta z wielu funkcji i możliwości jakie daje pompa, to z pewnością przyczyni się to do poprawy komfortu jego życia.

Dodatkowo jeżeli pacjent korzysta z systemów ciągłego monitorowania glikemii, zsynchronizowanych z osobistą pompą insulinową, to zdecydowanie zwiększa jego poczucie  bezpieczeństwa.  Ma świadomość, że jest zabezpieczony przed powikłaniem, którego się boi – hipoglikemią.

Czy dzięki pompie insulinowej możemy żyć aktywnie bez obaw o nieprawidłowy poziom cukru?

Każdy pacjent z cukrzycą typu 1, niezależnie od tego jak jest leczony – czy osobistą pompą insulinową czy przy użyciu wstrzykiwaczy typu pen powinien żyć aktywnie. Zadaniem zespołu terapeutycznego jest edukacja pacjenta w zakresie intensywnej czynnościowej insulinoterapii dopasowana do indywidualnych potrzeb pacjenta.

Jeżeli aktywne życie oznacza uprawianie sportu, to nie ulega wątpliwości, że osobista pompa insulinowa daje większą „elastyczność” i  precyzję w  dawkowaniu insuliny. Możliwości, czasowego modyfikowania wlewu podstawowego, czyli czasowa zmiana bazy, jej zmniejszenie czy zwiększenie lub wstrzymanie to dla potrzeb sportu świetne rozwiązanie. W terapii przy użyciu osobistej pompy insulinowej łatwiej jest dopasować dawkę insuliny do potrzeb organizmu oraz aktywności fizycznej i  osiągnąć docelowe wartości glikemii.

Nie ma wątpliwości, że precyzja dozowania insuliny i  większa możliwość zmiany dawkowania insuliny w  danym czasie to coś, co sprawia, że pacjent leczony przy użyciu osobistej pompy insulinowej – dużej dynamice życia zawodowego czy rekreacyjnego (szczególnie przy uprawianiu sportu) – może mieć większy komfort i ma szanse uzyskać lepsze wyniki terapii,  szczególnie, kiedy pompa jest  zsynchronizowana z systemem ciągłego monitorowania glikemii.