Złoty Wiek Insuliny

Mimo niemal 100 lat istnienia insulina nadal nie tylko ratuje ludzkie życie, ale ma także wpływ na jego jakość. Niewiele jednak osób wie, że insulinę można stosować nie tylko w cukrzycy, ale też w innych wskazaniach. Na temat przyszłości stosowania insuliny ludzkiej oraz jej roli w kontrolowaniu cukrzycy typu 2. opowiada Prof. dr hab. Dorota Zozulińska-Ziółkiewicz.

prof. dr hab. Dorota Zozulińska – Ziółkiewicz Kierownik Katedry i Kliniki Chorób Wewnętrznych i Diabetologii UM im. K. Marcinkowskiego w Poznaniu

Jak ważna jest samoświadomość i edukacja pacjenta w ujęciu optymalnej kontroli cukrzycy?

Samoświadomość, czy inaczej świadomość samego siebie w odniesieniu do życia z przewlekłą chorobą jaką jest cukrzyca to podstawa dla dobrej motywacji, akceptacji choroby i chęci takich działań, aby osiągać dobre efekty terapii cukrzycy. Edukacja pacjenta jest fundamentem szeroko rozumianego procesu terapii chorego na cukrzycę. Jest niezbędnym elementem kształtującym postawę chorego. Zdobywana w jej procesie wiedza o chorobie i metodach leczenia pozwala na zaangażowanie się pacjenta w proces samoopieki. Edukacja powinna uwzględniać indywidualne potrzeby pacjenta i być procesem ustrukturyzowanym polegającym nie tylko na przekazywaniu wiedzy i umiejętności, ale także na słuchaniu osoby edukowanej. Dane z piśmiennictwa, jak i doświadczenia własne wskazują, że chorzy na cukrzycę typu 1 leczeni metodą intensywnej czynnościowej insulinoterapii posiadający dużą wiedzę o cukrzycy i metodzie leczenia osiągają lepsze wyniki kontroli glikemii oraz mają mniejsze ryzyko rozwoju przewlekłych powikłań schorzenia.

Czym grozi późne wprowadzenie insulinoterapii w leczeniu pacjenta, dlaczego nie można zwlekać z jej wprowadzeniem?

U osoby z opóźnionym rozpoznaniem cukrzycy typu 1 głęboki deficyt insuliny prowadzi do rozwoju kwasicy ketonowej. Insulinę należy wprowadzić do terapii bezzwłocznie po rozpoznaniu choroby. U chorych na cukrzycę typu 2 insulinoterapia jest kolejnym etapem leczenia, który staje się konieczny przy przeciwwskazaniach do nieinsulinowych leków przeciwhiperglikemicznych lub przy wyczerpaniu się ich skuteczności, wyrażonym ponad docelowymi wartościami glikemii. Wysokie wartości glikemii, zaburzenia lipidowe będące następstwem deficytu, względem potrzeb organizmu, insuliny stanowią kluczowy element rozwoju przewlekłych powikłań cukrzycy. Manifestują się one klinicznie jako cukrzycowa choroba oczu (retinopatia cukrzycowa), nerek (cukrzycowa choroba nerek), układu nerwowego (neuropatia cukrzycowa) i choroby układu sercowo-naczyniowego.

Jakie jest miejsce i przyszłość stosowania insuliny ludzkiej w terapii cukrzycy typu 2 ?

Należę do pokolenia lekarzy, będących świadkami wprowadzania preparatów insuliny ludzkiej i stopniowego wyeliminowania preparatów insuliny pochodzenia zwierzęcego oraz wprowadzenia i coraz większego rozpowszechnienia analogów insuliny. Miejsce preparatów insuliny ludzkiej w terapii cukrzycy typu 2 dzisiaj jest definiowane przede wszystkim warunkami ekonomicznymi. W Polsce, przy rozpoczynaniu insulinoterapii w cukrzycy typu 2 od insuliny bazowej, uwarunkowania refundacyjne preferują preparat NPH insuliny ludzkiej. Miejsce insuliny ludzkiej w terapii cukrzycy typu 2 dyktowane jest także indywidualnymi potrzebami i wyborami pacjenta. Wśród chorych z typem 2 cukrzycy są osoby przez wiele lat leczone mieszanką insuliny ludzkiej w dwóch wstrzyknięciach na dobę z zadawalającym efektem. Szacowane dane wskazują, że gwałtowny wzrost liczby chorych na cukrzycę, a tym samym kandydatów do insulinoterapii, może w przyszłości przyczynić się do deficytu rynkowego i większego popytu na insulinę niż podaży. Są kontynenty i kraje, gdzie nie analogi insuliny tylko insulina ludzka jest podstawą insulinoterapii. Zatem w najbliższej przyszłości insulina ludzka nie zniknie i będzie stosowana w terapii cukrzycy typu 2 na świecie.

Jaką rolę odgrywa insulina ludzka w ujęciu kontrolowania cukrzycy ciążowej?

Cukrzyca ciążowa rozpoznawana między 24 a 28 tygodniem ciąży w teście doustnego obciążenia glukozą jest wskazaniem do insulinoterapii, w przypadku gdy leczenie dietą i ruchem nie pozwala na osiągnięcie normoglikemii. Insulinoterapia jest zatem, kolejnym etapem leczenia uruchamianym w momencie gdy leczenie behawioralne jest nieskuteczne. Preparaty insuliny ludzkiej obok analogów insuliny mają za zadanie skutecznie i bezpiecznie zapobiegać hiperglikemii.

Jakie są wskazania do stosowania insuliny ludzkiej oprócz tych typowo związanych z poziomem glikemii?

Niezależnie od glikemii preparaty insuliny ludzkiej u chorych na cukrzycę typu 2 stosowane są przy potrzebie okresowego leczenia insuliną (okres okołozabiegowy, hospitalizacja z powodu stanów nagłych dekompensujących cukrzycę). W okresowej insulinoterapii, ograniczającej się do czasu hospitalizacji, najczęściej insulina podawana jest w modelu wielokrotnych wstrzyknięć. W terapii insuliną podawaną dożylnie zastosowanie mają preparaty krótko działające insuliny ludzkiej. Dożylny ciągły wlew krótko działającego preparatu insuliny zalecany jest w leczeniu ostrych stanów hiperglikemicznych, w sytuacjach wymagających dłuższego wstrzymania żywienia doustnego u chorych na cukrzycę i podawania dożylnego roztworu glukozy np. zabieg operacyjny, stany zagrożenia życia. Droga dożylnego podawania insuliny wykorzystywana bywa też celem przełamania zjawiska glukotoksyczności u osób z przewlekle bardzo wysokimi glikemiami powyżej 250 mg/dl utrzymującymi się pomimo zwiększania dawek insuliny podawanej podskórnie. Profil działania preparatu insuliny ludzkiej NPH, w wybranych sytuacjach klinicznych jest korzystny. Na przykład, u chorych z nowym rozpoznaniem cukrzycy typu 1 w okresie częściowej klinicznej remisji. Niewielka dawka preparatu NPH insuliny podana wieczorem u chorych z zachowaną resztkową sekrecją insuliny pozwala na unikniecie indukowanej hiperinsulinemii między posiłkami i zmniejsza ryzyko hipoglikemii u tych pacjentów m.in. związanej z aktywnością fizyczną. W częściowej klinicznej remisji u wielu chorych można nie podawać insuliny bazowej, a jedynie dokonywać iniekcji przed posiłkami szybkodziałającego analogu. Kolejny przykład uzasadniający wykorzystanie w terapii preparatu NPH insuliny ludzkiej to sterydoterapia u chorych na cukrzycę typu 2. Podane rano sterydy indukują najwyższe glikemie w godzinach wczesnopopołudniowych. Szczyt działania preparat NPH insuliny ludzkiej ma między 5 a 10 godziną od iniekcji. Tak więc, podanie insuliny NPH rano może pomóc w osiągnięciu lepszych wartości glikemii u tych chorych.

tekst: Ewa Kulczuga