Szanse i wyzwania

Jaką rolę w kontekście dostępu do nowoczesnych terapii dla pacjentów w Polsce odgrywają badania kliniczne?

Badania kliniczne bardzo często są dla chorych szansą na lepsze leczenie i poprawę zdrowia, czasem na wyleczenie lub nawet przeżycie. Należy pamiętać, że nie ma prostego znaku równości pomiędzy badaniem klinicznym i leczeniem. W przypadku wielu badań i chorób jest jednak wysokie prawdopodobieństwo, że pacjent osiągnie korzyść dzięki udziałowi w badaniu klinicznym. Każdy chory uczestnicząc w badaniu klinicznym znajduje się pod baczną obserwacją lekarzy, wysokiej klasy specjalistów oraz personelu ośrodka. Pacjent ma bezpłatny dostęp do ponadstandardowej diagnostyki i korzysta z najnowocześniejszych leków, które są w badaniu stosowane albo porównywane ze sobą. Zdarzają się sytuacje, że te ponadstandardowe badania pozwalają szybciej wykryć inne, nieznane wcześniej schorzenia.

Warto też pamiętać, że nie tylko poszczególni pacjenci, ale cały system opieki zdrowotnej zyskuje na badaniach klinicznych. Dotyczy to choćby lepszych i bezpieczniejszych procedur postępowania w szpitalach, podnoszenia standardów związanych z dokumentacją medyczną i przenikaniem stosowanej w badaniu praktyki do codziennego postępowania w ośrodku.

Czy Polacy są świadomi istnienia prowadzonych badań klinicznych w Polsce?

Poziom świadomości społeczeństwa na temat badań klinicznych jest u nas wciąż niewystarczający. Widzę jednak, że w ciągu ostatnich lat stopniowo zmienia się to na lepsze. Coraz więcej osób pyta o badania kliniczne i interesuje się nimi, coraz częściej możemy obserwować rzeczową dyskusję na temat badań klinicznych. Nadal jest jednak dużo do zrobienia w tym obszarze.

Cieszy mnie to, że stopniowo pojawia się coraz więcej inicjatyw mających na celu szerzenie rzetelnej wiedzy o tym, czym są badania kliniczne. W listopadzie ubiegłego roku wystartowała np. kampania „Pacjent w badaniach klinicznych” (https:pacjentwbadaniach.pl ), której celem jest edukacja pacjentów. Po raz pierwszy w tego typu projekt zaangażowały się wspólnie instytucje publiczne i prywatne: Ministerstwo Zdrowia, Polski Fundusz Rozwoju, Fundacja Urszuli Jaworskiej, Infarma, Stowarzyszenie GCPpl  – to tylko niektóre z nich.

Wciąż jednak niełatwo jest choremu uzyskać w języku polskim informacje o tym, jakie badanie i gdzie jest w Polsce prowadzone. Istniejące bazy danych albo są w języku angielskim, albo zawierają tylko część danych o badaniu.

Pojawia się szansa na poprawę tej sytuacji – obecnie czekamy na wdrożenie stosowania w Polsce unijnego rozporządzenie o badaniach klinicznych nr 536/2014. Przewiduje ono uruchomienie platformy z informacjami o planowanych, prowadzonych i zakończonych badaniach kliniczny oraz o ich wynikach.

Czy Polska jest perspektywicznym krajem w ujęciu prowadzenia badań klinicznych?

Oczywiście, że tak. Badania kliniczne w Polsce prowadzone są od wielu lat, mamy doświadczonych lekarzy, doskonale wyposażone ośrodki, a w firmach prowadzących badania kliniczne pracują  wysokiej klasy specjaliści. Jeśli chodzi o pacjentów, to nawet w porównaniu do innych państw naszego regionu takich jak np. Węgry czy Czechy prowadzonych jest w Polsce średnio dwa razy mniej badań w przeliczeniu na milion mieszkańców.

Pomimo że rocznie w Polsce rejestruje się około 450 nowych badań, to mamy nadal ogromny potencjał i mam na myśli nie tylko liczbę badań klinicznych czy ich uczestników. Ważne jest także to czym zajmujemy się w badaniach klinicznych. Coraz częściej międzynarodowe firmy farmaceutyczne i badawcze decydują się na lokowanie w Polsce swoich globalnych działów zarządzania badaniami klinicznymi.W Polsce jest też bardzo mała liczba badań niekomercyjnych w porównaniu do innych państw w Europie i tu także tkwi wielki potencjał.

Jaka jest droga pacjenta, który chciałby zgłosić się do udziału w BK? Czy pacjent może uzyskać informację o zarejestrowanych badaniach od swojego lekarza?

Chciałbym wyjaśnić, że nie każdy może wziąć udział w badaniu klinicznym. Każde badanie ma bardzo precyzyjnie określone kryteria włączenia i wykluczenia. Tylko lekarz prowadzący może je prawidłowo zweryfikować w odniesieniu do chorego. Ważne, aby pacjenci nie obawiali się pytać swoich lekarzy specjalistów czy lekarzy pierwszego kontaktu, pod opieką których pozostają, o możliwość wzięcia udziału w badaniu klinicznym. Uzyskanie informacji o tym, gdzie może być właśnie prowadzone odpowiednie dla chorego badanie jest dla lekarza leczącego pacjenta znacznie łatwiejsze. Lekarz potrafi też najlepiej ocenić, kiedy jego pacjent będzie miał możliwość odniesienia korzyści terapeutycznej z udziału w badaniu.