CESARSKIE CIĘCIE BEZ TAJEMNIC

Na temat wskazań, ryzyka i konsekwencji związanych z cesarskim cięciem rozmawiamy z dr. n. med. Tomaszem Maciejewskim.
dr n. med. Tomasz Maciejewski Dyrektor Instytutu Matki i Dziecka, Kierownik Kliniki Ginekologii i Położnictwa Instytutu Matki i Dziecka
Jakie są wskazania do wykonania cesarskiego cięcia?

Najogólniej rzecz ujmując wskazania te możemy podzielić ze względu na dobro matki lub dziecka. Mogą to być np. nieprawidłowe położenie dziecka lub usadowienie łożyska, dysproporcja wielkości dziecka i rozmiarów miednicy kostnej matki i matka nie ma możliwości urodzić siłami natury. Są to też choroby matki, które nie pozwalają na poród naturalny. Stany zagrożenia życia matki lub dziecka, czy też obojga, gdzie musimy w trybie szybkim decydować o konieczności wykonania cesarskiego cięcia.

W Polsce cesarskim cięciem kończy się ok. 40% ciąż. Co powoduje, że jest to tak wysoki odsetek?

Jednym z powodów jest rozszerzenie wskazań do cesarskiego cięcia, ale też coraz wyższa średnia wieku rodzących. Kobiety coraz później zachodzą w ciążę, wzrasta więc ryzyko obciążenia różnymi schorzeniami ogólnymi, czyli np. cukrzycą, nadciśnieniem tętniczym czy chorobami serca. Jest również grupa kobiet, która dawniej nie mogła zajść w ciążę czy też jej donosić ze względu na swoje własne obciążenia, a w tej chwili opieka medyczna poprawiła się na tyle, że pozwala im na donoszenie i urodzenie zdrowego dziecka. Na większy odsetek porodów przez cesarskie cięcie ma też wpływ liczba matek, która rodziła już tą drogą i większe jest ryzyko, że kolejny ich poród również odbędzie się drogą operacyjną. Nie jest to jednak jednoznaczne i przebycie jednego cięcia cesarskiego, nie jest automatycznie wskazaniem do kolejnego. Jeśli nie powtarzają się wskazania medyczne, to kolejny poród może odbyć się drogami natury i w ok. 70-80% kończy się on właśnie w sposób naturalny. W związku z rozwojem metod wspomagania rozrodu, zwiększyła się też liczba ciąż wielopłodowych, natomiast w Polsce ten odsetek nie jest jeszcze na tyle wysoki, żeby miał on wpływ na statystyki dotyczące cesarskich cięć. Jest też pewien odsetek porodów, gdzie przyczyną cesarskiego cięcia jest obawa kobiety i lekarza dotycząca niepowodzeń i problemów ze zdrowiem dziecka przy porodzie naturalnym. Na 1000 urodzonych dzieci tylko 4 umiera, przyczyną zwykle są wady wrodzone i wcześniactwo. Natomiast często przypadki takie są nagłaśniane medialnie i choć przyczyny zgonów dzieci zwykle wynikają właśnie z wad wrodzonych, powoduje to obawy kobiet, że poród naturalny jest bardzo niebezpieczny dla zdrowia dziecka i matki. Jest też wśród kobiet obawa przed bólem, ale zauważyliśmy, że wprowadzenie możliwości znieczulenia w ramach NFZ, tempo narastania porodów przez cesarskie cięcie, znacznie przystopowało.

Czy szerszy dostęp do znieczulenia zewnątrzoponowego mógłby zmienić podejście kobiet i wyeliminować strach przed porodem drogami natury?

Na pewno tak. W krajach gdzie dostęp do znieczulenia jest bezproblemowy, zmniejsza się odsetek cięć cesarskich. Również dobrze prowadzone akcje edukacyjne, uświadamianie dziewczynkom już w szkole średniej, jakie są konsekwencje i wady operacji, a jakie są zalety urodzenia drogami natury od strony matki, ale i dziecka. Edukowanie, że jest to zabieg operacyjny, z naruszeniem ciągłości ludzkiego ciała, z możliwymi powikłaniami i że jest to taka sama operacja jak usunięcie wyrostka, pęcherzyka żółciowego, usunięcia torbieli na jajnikach czy mięśniaków macicy.

Jakie są konsekwencje dla noworodka? Czy potrzebuje on specjalnej opieki?

Dzieci urodzone drogą cesarskiego cięcia narażone są na większe ryzyko chorób układu oddechowego w przyszłości. Nie przejście przez wszystkie mechanizmy porodu naturalnego, nie kolonizowanie się florą bakteryjną w pochwie, późniejsze rozpoczęcie karmienia piersią przez mamę – wszystko to powoduje, że dzieci te częściej zapadają na alergie oddechowe, astmę, choroby oddechowe. Potwierdzają to neonatolodzy i pediatrzy, że są to główne problemy zdrowotne dzieci z cięć cesarskich. Dla mamy też może mieć to poważne konsekwencje, może dojść do urazu innych narządów np. jelit czy pęcherza moczowego. Rana po cesarskim cięciu może się źle goić i nawet jeśli nie dochodzi do ropienia, może powstawać choroba zrostowa wewnątrz jamy brzusznej. Zachodzi ryzyko zrastania się ze sobą jelita, a co za tym idzie dochodzi do niedrożności przewodu pokarmowego i konieczności ponownego operowania i usuwania fragmentów jelita. Operacja przecięcia powłok jamy brzusznej może się objawiać po kilku latach problemami z kręgosłupem, może również w bliźnie po cięciu powstać endometrioza. Konieczna jest wtedy operacja usunięcia bolesnych ognisk. Są to odległe następstwa, o których rzadko się mówi przy ubocznych skutkach cięcia cesarskiego.

Jak długo trwa rekonwalescencja mamy i gojenie się blizny po cesarskim cięciu?

Skóra goi się w ciągu 5-7 dni, wtedy zdejmujemy szwy, gojenie tkanek trwa ok. 1216 tygodni. Dotyczy to mięśnia macicy, jak i pozostałych tkanek. Część zmian trwa nawet do 6 miesięcy. Ważne, żeby dbać o bliznę w tym czasie i nie przeciążać jej. Ważna jest również odpowiednia dieta, odpowiedni tryb życia, który pozwoli uniknąć przepukliny i powikłań. Często ujmujemy to w ten sposób, żeby ciężar podnoszony w czasie gojenia się blizny, nie był większy niż dziecko plus nosidełko, czy inny tego typu sprzęt do transportu malucha. Unikajmy dźwigania czy przesuwania ciężarów, ponieważ nawet, jeśli w pierwszej chwili wydaje nam się, że wszystko jest w porządku, to konsekwencje takiego postępowania możemy odczuć po kilku, kilkunastu miesiącach. Dbajmy o mięśnie brzucha, ćwiczmy w sposób adekwatny do czasu po przebytej operacji, wyjmując dziecko z łóżeczka w odpowiedni sposób. Mama sięgając po dziecko powinna kucać, nie robić tego na wyprostowanych nogach. postępowania możemy odczuć po kilku, kilkunastu miesiącach. Dbajmy o mięśnie brzucha, ćwiczmy w sposób adekwatny do czasu po przebytej operacji, wyjmując dziecko z łóżeczka w odpowiedni sposób. Mama sięgając po dziecko powinna kucać, nie robić tego na wyprostowanych nogach. Stosowanie się do wszystkich zaleceń lekarza, umożliwia szybszy powrót do pełnej sprawności i pomoże uniknąć powikłań po porodzie drogą cesarskiego cięcia.