Cholesterol a serce
Cholesterol – z jednej strony substancja niezbędna do życia, z drugiej trucizna, będąca jedną z głównych przyczyn śmierci Polaków. Wspólnie z prof. dr hab. Piotrem Jankowskim przedstawiamy złe oblicze cholesterolu oraz dietę, która pozwoli na wyrównaną walkę w tym starciu.
Prof. dr hab. Piotr Jankowski, Instytut Kardiologii, Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum w Krakowie, Sekretarz Polskiego Towarzystwa Kardiologicznego
- Dlaczego podwyższony poziom cholesterolu jest tak groźny dla naszych serc?
Cholesterol jest substancją konieczną do życia. Jest jednym z budulców komórek w naszych organizmach. Ale uwaga! W nadmiarze cholesterol jest trucizną, która jest jednym z głównych zabójców Polaków. Nieco upraszczając: jeśli cholesterolu jest za dużo odkłada się w ścianach tętnic (w formie miażdżycy) prowadząc do zwężenia, a następnie zamknięcia tętnicy i w następstwie tego do upośledzenia ukrwienia różnych narządów. Jeśli miażdżyca umiejscawia się w tętnicach prowadzących krew do serca efektem nadmiaru cholesterolu może być zawał serca, jeśli w tętnicach prowadzących krew do mózgu efektem może być udar mózgu. Pamiętajmy, że choroby układu krążenia (w tym przede wszystkim właśnie zawały serca i udary mózgu) są najważniejszą przyczyną zgonów w naszym kraju.
- W jaki sposób można zdiagnozować problemy z cholesterolem?
Najprościej jest zmierzyć jego stężenie we krwi. Optymalnie gdy od razu wykonywany jest tzw. lipidogram, czyli dokonywana jest jednocześnie ocena stężenia cholesterolu całkowitego, cholesterolu LDL (tzw. „zły” cholesterol), cholesterolu HDL („dobry” cholesterol) i trójglicerydów. Badanie to powinno być wykonane u wszystkich osób z co najmniej jednym tzw. czynnikiem ryzyka chorób układu krążenia, czyli np. u osób z nadciśnieniem tętniczym, cukrzycą (a także tzw. stanem przedcukrzycowym), nadwagą, u palących papierosy, itd. Ponadto, stężenie cholesterolu należy oceniać u wszystkich zdrowych mężczyzn w wieku powyżej 40 lat i u kobiet w wieku powyżej 50 lat. Szacuje się, że ponad 60 proc. dorosłych Polaków ma hipercholesterolemię (czyli za duże stężenie cholesterolu). Niestety w większości przypadków choroba jest niezdiagnozowana.
- Zwykle mówi się, że problemy ze złym cholesterolem dotyczą osób w starszym wieku. Czy zatem osoby młode nie mają ryzyka problemów z wysokim cholesterolem?
Częstość występowania hipercholesterolemii rośnie wraz z wiekiem. O ile wśród trzydziestolatków częstość występowania wynosi około 40%, to wśród sześćdziesięciolatków około 80%. Wynika to przede wszystkim z zmniejszającej się zazwyczaj z wiekiem aktywności fizycznej, a także z niezdrowych wyborów żywieniowych.
- Jaki wpływ ma dieta na stężenie cholesterolu?
Jednym słowem: podstawowy. Pamiętajmy, że stężenie cholesterolu we krwi rośnie nie tylko wraz ze zwiększaniem jego spożycia, ale przede wszystkim wraz ze zwiększaniem spożycia tłuszczów zwierzęcych, a także cukrów prostych. Zdrowa dieta to przede wszystkim dieta urozmaicona, niskotłuszczowa, z małą zawartością soli kuchennej, bogata w różne owoce i warzywa. Dieta niskotłuszczowa opiera się na spożywaniu pokarmów ubogich w tłuszcz zwierzęcy. Tłuszcze są niezbędne do prawidłowego funkcjonowania organizmu, jednak ich nadmiar zwiększa ryzyko rozwoju miażdżycy, zawału serca i udaru mózgu. Pamiętajmy, że słodycze to kolejne zagrożenie dla naszego zdrowia. Należy też unikać spożywania napojów słodzonych. Dziennie jedzmy co najmniej 200 g owoców oraz co najmniej 200 g warzyw. Pamiętajmy, że u zdrowych osób spożywających urozmaiconą dietę nie ma potrzeby suplementacji witamin, ani minerałów.
- A w jakim stopniu pomocne mogą okazać się sterole roślinne?
Sterole i stanole to substancje pochodzenia roślinnego mające budowę cząsteczki podobną do struktury chemicznej cholesterolu. Dzięki temu podobieństwu hamują wchłanianie cholesterolu w przewodzie pokarmowym i w ten sposób zmniejszają jego stężenie we krwi. Sterole produkowane przez rośliny są elementem strukturalnym błon komórkowych i cytoplazmatycznych. Celem skutecznego obniżenia stężenia cholesterolu należy spożywać 2-3 gramy tych substancji. Z dietą można dostarczyć około 200–400 mg fitosteroli — to za mało, by skutecznie obniżyć stężenie „złego” cholesterolu. Dlatego jeśli zdrowa dieta oraz regularna aktywność fizyczna nie obniżają wystarczająco stężenia cholesterolu warto sięgnąć po margarynę lub jogurty wzbogacone w te substancje.
Produkty żywnościowe wzbogacone w sterole lub stanole mogą zmniejszać stężenie „złego” cholesterolu średnio o około kilkanaście procent. To działanie sumuje się z efektami stosowania diety o małej zawartości tłuszczów, a także z efektami zażywania leków obniżających stężenie cholesterolu. Często dobrym rozwiązaniem jest stosowanie takich produktów przez osoby, które mają za duże stężenie cholesterolu, ale nie mają wskazań do stosowania klasycznych leków obniżających stężenie cholesterolu. Produkty te mogą też wspomagać działanie leków obniżających cholesterol. Często znajdują zastosowanie u osób nietolerujących leków obniżających stężenie cholesterolu, jednak pamiętajmy, by pochopnie nie zastępować leków spożywaniem produktów wzbogaconych w sterole. Zawsze w tej sprawie warto skonsultować się z lekarzem.
- Eksperci twierdzą, iż co prawda sterole roślinne występują we wszystkich produktach roślinnych, jednak ich zawartość w naszych posiłkach jest zbyt niska, aby mogła mieć wpływ na redukcję złego cholesterolu. Jak zatem powinna wyglą dać nasza dieta i w jakich produktach możemy je znaleźć?
Od wielu lat podkreślamy korzyści ze stosowania diety śródziemnomorskiej (dieta zawierająca dużo owoców i warzyw, roślin strączkowych, ryb oraz pełnoziarniste pieczywo, a niewiele czerwonego mięsa, szczególnie wieprzowiny; do potraw dodawana jest duża ilość czosnku i cebuli, do sałatek, zup i sosów oliwa z oliwek; pokarmy te są bogate w błonnik, witaminę C, mikro- i makroelementy oraz nienasycone kwasy tłuszczowe). Wykazano, że im codzienna dieta jest bardziej zbliżona do diety śródziemnomorskiej, tym ryzyko wystąpienia zawału serca jest mniejsze. Fitosterole, czyli sterole roślinne, występują w wielu produktach roślinnych. Śladowe ich ilości zawierają warzywa, owoce i produkty zbożowe z pełnego przemiału. Natomiast dosyć duże ilości tych związków występują w olejach, roślinach strączkowych, sezamie, słoneczniku i innych nasionach. Jednak ich ilość jest niewystarczająca dla zapewnienia pełnego efektu terapeutycznego.
tekst/Joanna Lewandowska
Ostatnie wpisy
