Grypa – ryzyko dla mamy i dziecka

Dlaczego grypa jest szczególnie groźna dla kobiet w ciąży oraz jaką rolę w ujęciu profilaktyki zachorowania odgrywa szczepienie, tłumaczy dr Agnieszka Mastalerz-Migas.

Pani Doktor,

Tak, oczywiście szczepienie jest bezpieczne, potwierdza to wiele danych z rejestrów medycznych. Jest rekomendowane przez międzynarodowe organizacje m.in. Światową Organizację Zdrowia (WHO), Centers for Disease Control and Prevention (CDC) oraz ACIP (Advisory Committee on Immunisation Practices) i wiele innych, naukowych towarzystw medycznych, również oczywiście polskich (m.in. Polskie Towarzystwo Wakcynologii, Polskie Towarzystwo Medycyny Rodzinnej).

Co bardzo ważne – zalecenie znajduje się również w polskim Programie Szczepień Ochronnych. Co roku na świecie miliony kobiet szczepią się przeciwko grypie i wszystkie działania niepożądane są rejestrowane. Nie obserwuje się większego odsetka jakichkolwiek zdarzeń niepożądanych u ciężarnych szczepionych przeciwko grypie.

Jakie zagrożenia może nieść ze sobą grypa w czasie ciąży?

Grypa może być bardzo groźna w ciąży, z-równo dla kobiety ciężarnej, jak i dla dziecka. Ciąża jest naturalnym stanem pewnej immunosupresji i niestety stanowi czynnik ryzyka ciężkiego i powikłanego przebiegu grypy, ze względu na fizjologiczne zmiany zachodzące w układzie immunologicznym, krążenia oraz oddechowym.

W przebiegu grypy u ciężarnych możliwe jest: obumarcie płodu, poród przedwczesny, urodzenie dziecka o niskiej masie ciała, zaburzenia rytmu serca u płodu, zapalenie płuc i ostra niewydolność oddechowa u matki. Także noworodek, który rodzi się z mamy zakażonej też jest obarczony ryzykiem wystąpienia zapalenia płuc i komplikacji około-porodowych z powodu niskiej odporności.

Kiedy jest najlepszy moment na szczepienie przeciwko grypie? Czy teraz, na początku listopada jest już na to zbyt późno?

Nie jest prawdziwe twierdzenie, które utarło nam się przez lata, że jedyny okres na szczepienia przeciwko grypie to jest wrzesień, październik, a potem jest już za późno. Jest to nieprawda. Można się zaszczepić przeciwko grypie, dopóki są dostępne szczepionki, w trakcie całego sezonu epidemicznego. Przeciwciała zaczynają powstawać dość szybko od zaszczepienia, a z każdym dniem jest ich coraz więcej. Po dwóch, trzech tygodniach mamy już pełną odporność. To jest krótki czas, a więc listopad, grudzień, styczeń czy nawet luty są dobrymi miesiącami na szczepienie. Oczywiście z każdym miesiącem ryzyko, że będziemy mieć kontakt z wirusem zanim się zaszczepimy, wzrasta. Teraz – w listopadzie, przypadków grypy jest relatywnie mało, za miesiąc będzie więcej, w styczniu będzie się już zaczynał szczyt zachorowań. Człowiek niezaszczepiony ma to ryzyko, że będzie miał kontakt z wirusem, zanim do szczepienia dojdzie. Oczywiście warto szczepić się wcześniej, natomiast nie zamykajmy sobie drogi do zabezpieczenia myśląc, że jeśli nie zaszczepiliśmy się we wrześniu, październiku, to już nie ma to sensu. Jak najbardziej ma to sens, bo odporność zbudujemy szybko i mamy szanse na pełną ochronę.

Pani Doktor, kto znajduje się w grupie ryzyka powikłań pogrypowych?

Do grupy ryzyka ciężkiego przebiegu grypy i powikłań pogrypowych należą przede wszystkim osoby przewlekle chore, zarówno dzieci, jak i dorośli, szczególnie chorujący na niewydolność układu oddechowego, astmę, POChP, niewydolność układu krążenia, chorobę wieńcową, (zwłaszcza po przebytym zawale serca), niewydolność nerek, nawracający zespół nerczycowy, choroby wątroby, choroby metaboliczne, w tym cukrzycę, choroby neurologiczne, osoby z upośledzoną odpornością, dzieci z wadami wrodzonymi serca, oraz kobiety ciężarne i dzieci– zwłaszcza te najmłodsze, do 5 roku życia. Ta ostatnia wskazana grupa (dzieci) jest bardzo ważna, jeśli chodzi o zalecanie szczepienia ze względów epidemiologicznych, ponieważ duży odsetek dzieci choruje i są one przenosicielami wirusa. Kolejną zagrożoną grupą są osoby starsze, mówi się o 65 roku życia, ale zgodnie z rekomendacjami programu szczepień ochronnych osoby powyżej 55 roku życia znajdują się w grupie podwyższonego ryzyka ciężkiego przebiegu grypy. Należy pamiętać, że część osób bardzo chorych, zwłaszcza z upośledzeniem odporności, starszych może nie odpowiedzieć na szczepienie. Warto stosować względem tych osób tzw. strategię kokonową, czyli szczepić osoby z najbliższego otoczenia, aby nie były one źródłem zakażenia. Jest to bardzo ważne również w aspekcie noworodków i najmłodszych niemowląt, do6 miesiąca życia, które nie mogą jeszcze być szczepione.

dr hab. Agnieszka Mastalerz-Migas Kierownik Katedry i Zakładu Medycyny Rodzinnej UM we Wrocławiu, Prezes PTMR