Leczenie ostrych stanów kardiologicznych

W Polsce nadal najwięcej osób umiera z powodu chorób serca. Mimo wielu kampanii profilaktycznych, pacjenci bagatelizują swoje dolegliwości i do lekarza trafiają za późno.

Dr hab. n. med. Paweł Derejko, Ordynator Oddziału Kardiologii i Chorób Wewnętrznych Szpital Medicover, Warszawa

Trzeba pamiętać, że ostre stany kardiologiczne stanowią bezpośrednie zagrożenie życia i  wymagają pilnej konsultacji. Wielu z  nas uważa, że ostre stany kardiologiczne dotyczą jedynie osób dojrzałych lub starszych, często z uprzednio rozpoznaną chorobą serca. Niestety, coraz częściej pojawiają się również u osób młodych, wcześniej się nie leczących i nie mających poczucia choroby.  Początek objawów z reguły jest nagły, bardzo mocno odczuwalny przez pacjenta. W takiej sytuacji należy jak najszybciej wezwać pogotowie, a do czasu jego przyjazdu obserwować chorego. Wśród ostrych stanów kardiologicznych wymagających leczenia szpitalnego należy wymienić: zawał serca, obrzęk płuc, przełom nadciśnieniowy, ostrą zatorowość płucną, rozwarstwienie aorty, a także zaburzenia rytmu i przewodzenia oraz zaburzenia funkcji zastawek. Każdy z tych stanów może doprowadzić do zatrzymania krążenia. W diagnostyce wymienionych chorób, poza wywiadem i badaniem lekarskim, duże znaczenie ma ocena EKG, która pozwala m.in. na rozpoznanie zawału serca, zaburzeń rytmu i przewodzenia. Trzeba również wykonać badania krwi, które umożliwią oznaczenie stężenia markerów uszkodzenia mięśnia sercowego. Bardzo ważne jest także badanie echokardiograficzne, które pokazuje, jak serce się kurczy i jak pracują jego zastawki. Czasami konieczne jest wykonanie tomografii komputerowej lub angiografii tętnic wieńcowych, czyli koronarografii.

Do najczęściej diagnozowanych stanów należy zawał serca. Główną przyczyną zawału jest pęknięcie blaszki miażdżycowej, co prowadzi do zamknięcia tętnicy wieńcowej, niedokrwienia serca i w konsekwencji obumarcia jego fragmentu. Typowym objawem jest silny, długotrwały ból w klatce piersiowej, umiejscowiony za mostkiem o charakterze ucisku lub pieczenia. Bólowi często towarzyszy duszność. Próba „przeczekania” objawów może mieć dramatyczne konsekwencje, natomiast szybkie leczenie, które przywróci przepływ krwi przez zamkniętą tętnicę daje szanse na to, że serce nie zostanie istotnie uszkodzone.

Zabiegi udrożnienia tętnic wykonywane są przez kardiologów w  wyspecjalizowanych pracowniach działających przez całą dobę, siedem dni w tygodniu. Dokonuje się tego za pomocą cienkich cewników wprowadzanych do serca przez naczynia w okolicy nadgarstka, rzadziej przez pachwinę. W  niektórych sytuacjach leczenie przeznaczyniowe jest niemożliwe i pacjentowi podaje się lek rozpuszczający skrzeplinę. Czasami konieczne jest wykonanie operacji by-passów. Po wyjściu ze szpitala bardzo ważne jest stałe przyjmowanie leków, które zapobiegają kolejnym zawałom. Równie istotna jest rehabilitacja umożliwiająca powrót do pełnej sprawności i pracy oraz zmiana stylu życia. Objawy podobne do zawału mogą wystąpić u chorych z zatorowością płucną lub rozwarstwieniem aorty. Pierwszy z  wymienionych stanów wymaga podania leków przeciwkrzepliwych, drugi często jest wskazaniem do niezwłocznej kardiochirurgicznej naprawy lub wymiany fragmentu aorty. Pilnych operacji wymagać mogą również chorzy z ciężkimi zaburzeniami funkcji zastawek. Pacjenci z obrzękiem płuc i przełomem nadciśnieniowym wymagają z kolei podania leków obniżających ciśnienie krwi –  rozszerzających naczynia i moczopędnych.

Część stanów ostrych spowodowanych jest zaburzeniami rytmu i przewodzenia w sercu. W leczeniu zaburzeń rytmu konieczne może być podanie leków  lub kardiowersja elektryczna, czyli przerwanie arytmii za pomocą impulsu elektrycznego. Pacjenci ze zbyt wolnym rytmem serca mogą wymagać wszczepienia  stymulatora serca, zwanego również rozrusznikiem. Urządzenie to powoduje, że rytm serca nie obniża się poniżej zaprogramowanej wartości.  Pacjentom z groźną arytmią komorową, wszczepia się kardiowerter-defibrylator, czyli nieduże urządzenie, które rozpoznaje i przerywa arytmię. Czasami pacjent może wymagać ablacji zaburzeń rytmu, czyli zniszczenia za pomocą cewnika wprowadzanego przez żyłę niewielkiego fragmentu serca, z którego wywodzi się arytmia.